Reszka Walenty, właściwie Walenty ze Starogardu (gdańskiego) zwany Reszką (zm. 1557), lekarz, burmistrz poznański. Był synem Stanisława.

W r. 1499 R. zapisał się na Uniw. Krak., opłacając 2 gr wpisowego. Przebywał w Bolonii, gdzie uzyskał doktorat medycyny i w pocz. 1511 r. starał się tam o prawo wykładania. Jednocześnie prowadził praktykę lekarską, zapewne w bolońskim szpitalu św. Hioba. W Bolonii związał się z Pawłem Holszańskim, bpem łuckim; wraz z nim na przełomie l. 1512 i 1513 bawił w Rzymie, a potem wrócił z nim do Polski i towarzyszył mu na Wołyniu oraz w podróżach na Litwę i do Krakowa. Związki R-i z bpem Holszańskim potwierdzone są do r. 1517. niedługo potem osiadł w Poznaniu. O działalności R-i informuje jego pamiętnik diariuszowy (B. Jag., Cimelia Qu 5512). W r. 1520 nazwany został doktorem sztuk, prawa kanonicznego i medycyny, potem tytułowano go zazwyczaj doktorem obojga praw i medycyny. W r. 1520 kupił od pochodzącego z Poznania mieszczanina krakowskiego Mikołaja Zyta (Zeta) kamienicę w Rynku poznańskim (narożnik ul. Wrocławskiej). Najpóźniej wówczas osiadł w Poznaniu. W l. 1521–2 toczył o ową kamienicę spory ze zgłaszającym do niej prawo bliższości mieszczaninem poznańskim Janem Walkerem; spór przegrał i w r. 1522 odstąpił kamienicę Walkerowi, kupując jednocześnie od krawca Jana Schrama inną w Rynku (obecnie nr 43), a w cztery lata później drugą, sąsiednią (nr 42), obydwie na najbardziej prestiżowej pierzei Rynku, na wprost głównego wejścia do Ratusza. Już w r. 1522 był mężem Anny Reszkówny, córki nieżyjącego kramarza poznańskiego Tomasza Reszki, a pasierbicy rajcy Jana Wyleżyńskiego zwanego Reszką (zob. Reszka Jan). Wziął z nią posag 100 kóp gr i 50 fl. Najpewniej wówczas związał się z ojczymem swej żony, z którym odtąd często występował w Poznaniu. Nazywany przeważnie Walentym ze Starogardu, Starogardczykiem, coraz częściej potocznie określany był (po żonie) Reszką, i to określenie przyjęło się stopniowo jako nazwisko.

W r. 1527 wszedł R. po raz pierwszy do władz miejskich, od razu jako jeden z dwu burmistrzów, potem wybierany był współburmistrzem jeszcze na kadencje 1531/2, wiosnę i lato 1535, l. 1539/40–1541/2, 1543/4–1547/8 i 1554/5. Rzadziej bywał rajcą (1528/9, 1531/2, 1532/3, 1534/5 i 1535/6). Wydaje się, że miał duże wpływy i znaczenie w mieście. Od rady posłował (wraz z ojczymem żony) do Piotrkowa na sejm 1527/8 r., jeździł zaraz potem do Krakowa załatwiać tam sprawy cła miejskiego i zabudowy pustych placów w Poznaniu. Podobnie posłował do sejmu warszawskiego 1529 r. i w r. 1533 do króla, któremu referował spory miasta z Żydami. W mieście prowadził praktykę lekarską, leczył m. in. w r. 1538 bpa poznańskiego Jana, syna Zygmunta Starego. Przed zarazą panującą w Poznaniu w r. 1542 jako burmistrz schronił się aż w Gdańsku. Prowadził też jakieś interesy handlowe, m. in. w r. 1534 był w Wilnie jako plenipotent kupca poznańskiego Fryderyka Smalcza, dokonując operacji 100 łasztami popiołu. W latach co najmniej 1536–44 był z ramienia miasta opiekunem poznańskiego klasztoru dominikanów, od którego otrzymał w darze grunt przed bramą Wroniecką. Podobny przy bramie Wrocławskiej otrzymał w r. 1551 od miasta. Wedle Marii Wojciechowskiej posiadał też R. znaczną bibliotekę; w r. 1527 potwierdzony jest jako właściciel bliżej nieznanej „Kroniki świata”.

W r. 1549 zawarł R. umowę o przebudowę swej kamienicy w Rynku 43, w r. n. przebudowa była najpewniej ukończona. Pozostałości bogatego wyposażenia tej kamienicy, wedle wszelkiego prawdopodobieństwa pochodzące z czasów R-i, ale może jego syna, odkryte zostały niedawno: wspaniała sala na drugim piętrze w trzecim trakcie kamienicy, nakryta stropem kasetonowym z blisko setką pól ozdobionych plastycznymi głowami (zachowanych kilkanaście; import z północnych Włoch?). Prócz kamienic w Rynku miał R. ponadto trzy kamienice czynszowe przy ul. Żydowskiej.

Po śmierci Anny Reszkówny (nie żyła już w r. 1534), z którą miał syna, również Walentego, regularnie już zwanego Reszką (zob.), R. ożenił się po raz drugi (1534?) z jej stryjeczną siostrą Elżbietą, córką Piotra Reszki. W r. (przed?) 1546 ożenił się po raz trzeci z bliżej nieznaną Anną, której w t. r. zapisywał dożywocie na swoich nieruchomościach. Anna żyła jeszcze w r. 1564. R. zmarł w Poznaniu w r. 1557 (wg Starowolskiego: 15 III) i pochowany został w kościele paraf. Św. Marii Magdaleny w Poznaniu, gdzie syn wystawić miał mu nagrobek. Treść epitafium przytoczona przez Szymona Starowolskiego jest zapewne własnym dziełem autora „Monumentów”, m. in. wiadomość, że R. zmarł, mając 96 lat, 3 miesiące i 12 dni.

Zapewne córką R-i, ale może wnuczką, była wspomniana ok. 1582 r. dominikanka poznańska Łucja Reszkówna, «córka Walentego burmistrza».

Kośmiński, Słown. lekarzów, s. 415; Maisel W., Wykazy poznańskich urzędników miejskich z XVI wieku, „Studia i Mater. do Dziej. Wpol. i Pomorza” T. 10: 1970 z. 1 s. 94 n.; – Mika M. J., Burmistrzowie poznańscy wieku XVI, „Kron. M. P.” R. 20: 1947 nr 1 s. 48–9; tenże; Udział Poznania w sejmach Rzeczypospolitej od końca XV w. do 1791 r., „Studia i Mater. do Dziej. Wpol. i Pomorza” T. 6: 1961 z. 2 s. 264–5; Nowacki, Dzieje archidiecezji pozn., I 94; Wicherkiewiczowa M., Obrazki z przeszłości Poznania, P. 1924 s. 26 (Łucja Reszka); taż, Rynek poznański i jego patrycjat, P. 1925 s. 71; Wiesiołowski J., Młode lata doktora Reszki, burmistrza poznańskiego, „Kron. m. Poznania” 2001 z. 1 s. 22–40; Wojciechowska M., Z dziejów książki w Poznaniu w XVI wieku, P. 1927 (nie odróżnia ojca od syna); – Acta capitulorum, II nr 1831; Akta kapituł z w. XVI, s. 37; Album stud. Univ. Crac., II 50; Die Chronik der Stadtschreiber von Posen, Hrsg. A. Warschauer, „Zeitschr. der Historischen Gesellschaft für die Provinz Posen” R. 2: 1887 s. 321; Matricularum summ., IV; Starowolski, Monumenta Sarmatarum, s. 472; – Arch. Państw. w P.: Akta miasta Poznania I/5 s. 264–266, 271, 274, I/6 k. 131, 191, 213, 272, 375, 398–398v., 413v., I/7 k. 42, 44v.–45, 68v., 101v., 119v., I/8 k. 47, 77v., 138, I/9 k. 1, 27, 128v., I/16 k. 35v., 42v.–43, 155, 295–297, I/19 k. 34, 229v., 280v., I/301 k. 94, I/302 k. 168, 232v., 235–236, 275, I/303 k. 82v., 190–190v., 234v.–235, I/304 k. 233; Muz. Narod. w P., Oddział Ratusz: Kartoteka właścicieli kamienic przy poznańskim Rynku; – Informacje Teresy Jakimowicz z P.

Antoni Gąsiorowski